U organizaciji Istorijskog arhiva Požarevac, Narodnog muzeja Požarevac, Narodnog muzeja u Kraljevu i Istorijskog arhiva Kraljevo pod pokroviteljstvom Grada Požarevca i Grada Kraljeva u Galeriji savremene umetnosti u Požarevcu 15. oktobra 2021.godine svečano je otvorena izložba pod nazivom KULTURA SEĆANjA: KO NE PAMTI IZNOVA PROŽIVLjAVA.
Izložba istorijskih artefakta sadrži spiskove 2000 žitelja Kraljeva i okolnih mesta koji su stradali u masovnom streljanju talaca u periodu od 15. do 20. oktobra 1941. godine. Izložbu čini i spisak žrtava stradalih u Kraljevu oktobra 1941. godine poreklom iz Požarevca, Velikog Gradišta i Kučeva.
Pored istorijskih artefakata koji se mogu videti na izložbi (fotografije, pisma, razni lični predmeti), značajan deo postavke predstavljaju slike, crteži i grafike na temu antifašizma i jugoslovenstva najznačajnijih autora sa prostora bivše države.
Autori izložbe su Silvija Krejaković, muzejski savetnik, Suzana Novčić, muzejski savetnik i koautor Mirjana Savić, muzejski savetnik.
Izložbu je otvorio Predrag Mijatović, predsednik Skupštine grada Požarevca.
Zasnovana na foto-dokumentarnoj istorijskoj građi, izložba se bavi načinom na koji pamtimo i sećamo se ovog događaja, koji je brutalno promenio istoriju kraljevačkog područja, strukturu njegovog stanovništva, ali pre svega razorio lične i porodične živote.
Ratni zločin protiv čovečnosti koji su počinile jedinice nemačkog Vermahta, sprovodio se usled isključive ideologije nacizma o vrednosti sto života civila u Srbiji naspram jednog ubijenog i pedeset za ranjenog nemačkog vojnika. Simboli prošlosti, u „svečanim govorima, pomenima, mimohodima, statuama, slikama i nacionalnim spomenicima“ stalno se menjaju, a time i nanovo postavljaju pitanje naše odgovornosti prema, još uvek bliskoj prošlosti. Prigodno odabrani datum memorijala,14. oktobar, poistovećen je sa datovanjem tragedije, koja je, prema autentičnim izvorima traajala od racija i zatvaranja talaca u lokomotivsku halu, od početka oktobra, do izvršenja streljanja u danima od 15. do 20. oktobra 1941. Stoga je polazište istraživanja oko kulture sećanja usidreno u samom događaju, i prvom sloju zapamćenog mesta kraha humanosti, u traumatičnim sećanjima preživelih talaca. Sa druge strane ishodište istraživanja teme nalazi se u sloju sećanja kod posleratnih naraštaja, usvajanom neposredno u porodici, ali pre svega kroz javnu komemorativnu praksu, koja se uvek ogledala u vladajućoj ideologiji.
Pri retuširanju slike stradanja u Lageru, autentične fragmente sačuvane u muzejskim zbirkama, predstavljaju istorijski izvori, originalni umetnički i drugi predmeti i dokumenta streljanih civila, različitog porekla, uzrasta, delatnosti… Stranice autentičnog istorijskog izvora – spiska poginulih iz Žičkog sreza, nastalog 28. maja 1942. u administraciji Okružnog načelstva, sadrže imena, podatke o mestu rođenja, godištu, zanimanju i mestu zaposlenja streljanih talaca u oktobru 1941. Stranice spiska, u komunikativnom i interakcijskom odnosu postavke i publike, sa fotografijama o „bivšem životu“ streljanih talaca 1941, predstavljeni su na 7 velikih panoa.
Slede panoi manjih dimenzija, čiji sadržaj čini foto-dokumentarna građa o oktobarskom streljanju. Sa narativa preživelih talaca i porodica koje su izgubile bližnje i autentičnih istorijskih izvora, izložba se usmerava na različita ispoljavanja kulture sećanja o oktobarskoj tragediji. Ovaj segment izložbe, od mape zločina, foto-dokumentarnog predstavljanja istorijskih istraživanja o njegovim žrtvama, ali i načini na koji se prošlost memorijalizovala, predstavljen je na ukupno 13 panoa.
Fokus izložbe usmerava se na radove umetnika bivše Jugoslavije inspirisane težinom tragedije. Slike koje su etablirani umetnici Miodrag B.Protić, Cuca Sokić, Voja Stanić, Maksim Sedej, Oton Polok, Gaspari Maksim, Branko Šotra i drugi poklonili 70-tih godina za planirani muzej u Spomen-parku Kraljevo, a koji danas čine jedinstvenu zbirku „Jugoslovenski slikari za Spomen-park“ u umetničkom odeljenju Narodnog muzeja u Kraljevu.
Izložba je otvorena do 8. novembra. Ulaz u GSU je slobodan uz korišćenje svih preventivnih mera zaštite protiv virusa SARS-CoV-2.
