Izložba „Deca u ratu: Srpski izbeglički domovi u Mataruškoj Banji 1942-1944“ koja prenosi fotografijama i arhivskim dokumentima svakodnevni život dece i njihovih staralaca, u izbegličkim domovima Mataruške Banje tokom Drugog svetskog rata otvorena je u Galeriji savremene umetnosti u Požarevcu 7. februara.
Autorke izložbe su dr Ljubinka Škodrić, viši naučni saradnik Instituta za savremenu
istoriju u Beogradu i Mirjana Savić, muzejski savetnik Narodnog muzeja Kraljevo.
Izložba predstvalja nastavak saradnje između muzeja iz Kraljeva i Požarevca.
Tokom Drugog svetskog rata u okupiranu Srbiju su dolazili talasi izbeglica iz svih
krajeva razorene Kraljevine Jugoslavije. Pristizanje velikog broja izbeglica
nametnulo je nužnost njihovog organizovanog zbrinjavanja. U tu svrhu, 1941. godine je
osnovan Komesarijata za izbeglice i preseljenike, pod čijim poroviteljstvom u
Mataruškoj Banji 3. juna 1942. godine počinju sa radom Srpski izbeglički domovi za
zbrinjavanje dece. Time je ovo popularno turističko mesto preobraženo u jedan od
najznačajnijih i najaktivnijih humanitarnih centara u Srbiji. Od 1943. godine u
sistem izbegličkih domova ulazi i Manastir Studenica, kao oporavilište za decu
slabijeg zdravlja. Briga o deci bila je kompleksna i obuhvatala je smeštaj, ishranu,
lečenje, školovanje, vaspitavanje dece i organizovanje njihovog slobodnog vremena.
Gotovo sva deca su pristizala veoma bolesna, iscrpljena i izgladnela. Od početka juna
1942. godine do kraja novembra 1944. godine u Mataruškoj Banji utočište je pronašlo
preko 3445 mališana, od kojih je 56, uprkos trudu lekara, podleglo posledicama
bolesti.
Autorke ove izložbe smatraju da istorija detinjstva, kao i položaj i sudbina dece u
ratu predstavljaju teme koje su poslednjih decenija prisutne i aktuelne u svetskoj
istoriografiji, ali, nažalost, kod nas nisu dovoljno zastupljene. Obe su izrazile
nadu da će knjiga i izložba koju su priredile predstavljati početnu osnovu i dalji
podsticaj istraživanjima u tom pravcu.
Dr Ljubinka Škodrić, viši naučni saradnik Instituta za savremenu istoriju u
Beogradu i autorka izložbe kazala je da je tokom istraživanja došlo do zaključka da
staranje o izbeglicama nije bila ni politička ni ideološka tema, već jedan problem
koji se ticao socijalnog staranja, tako su sve domaće, zaraćene strane u okupiranoj
Srbiji, pokušavale da pruže podršku i daju svoju pomoć i doprinos. Mirjana Savić,
muzejski savetnik Narodnog muzeja Kraljevo i autor izložbe, naglasila je da je ovo
izložba o deci i o njihovom kompletnom zbrinjavanju u uslovima Drugog svetskog rata,
što bi zaista bio poduhvat i u mirnodopskim uslovima. Izložbu je otvorio direktor
Narodnog muzeja Požarevac dr Gordan Bojković koji je istakao koliko je važno
negovati kulturu sećanja pri čemu se osvrnuo na period Drugog svetskog rata.
Program su upotpunili učenici Srednje muzičke škole „Stevan Mokranjac“ iz
Požarevca izvevši muzičke tačke na harmonici (Jovan Petrović), flauti i gitari
(Katarina Ničić, Dušan Rajić).
Izložba je otvorena do 28. februara, ulaz je slobodan.
