Istorijskog datuma, 29. novembra 1943. godine, ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije i objavljeno da je odlučeno “da se Jugoslavija izgradi na demokratskom, federativnom principu kao zajednica ravnopravnih naroda”, a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.
Odlukama ustavnog karaktera ustanovljeni su državni organi i to je bio razlog da upravo taj datum ostane zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.
Nakon završetka rata, 1945. godine, 29. novembar se slavio kao Dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ – proslavljao se dva neradna dana uz svečane akademije u glavnim gradovima republika bivše države, deljenje ordenja, počasne plotune…
Đaci prvaci su dobijali crvene pionirske marame na praznik socijalističke Jugoslavije, a taj dan bio je prepoznatljiv i po tradicionalnom “iću i piću”, u izobilju…
Praznik nije preživeo raspad SFRJ ni u jednoj republici nekadašnje zajedničke države osim u Srbiji, gde je ukinut tek 2002. odlukom Veća građana Savezne skupštine SRJ (Crna Gora je “odustala” od zvaničnog praznovanja nekoliko godina ranije).
Ratna razaranja “oštetila” su i sećanja i emocije, ostali su samo jugonostralgičari na svim prostorima nekada velike države “od Vardara do Triglava”, a ni njih nije mnogo.
Slovenci su među najvećim jugonostalgičarima, najbrojniji su među posetiocima Titovog groba na Dan mladosti, najzainteresovaniji za proslave svih nekada zajedničkih praznika…
Dana Republike sete se tradicionalno i u Tivtu gde “stari borci” i antifašisti koriste priliku da povuku paralelu između srećno proživljenih vremena u, kažu, “najlepšoj državi na svetu” sa trenutnim dešavanjima na svetskoj političkoj sceni.
U prilog priči o rođendanu koji se više ne slavi je i sećanje mladih, ali dovoljno strarih da pamte školske priredbe organizovane na Dan Republike, okupljanja prijatelja “od juga do severa” domovine Jugoslovena, a u centru Beograda svake godine zavijori se i poneka trobojka sa petokrakom…
