Borba sa srpskim neprijateljem broj jedan – promajom – tokom jeseni i zime može da bude teška zbog jakih vetrova. Među njima se najviše ističe košava, kao posebna pojava na području Balkana. Ovo su šest stvari koje bi trebalo da znate o tom slapovitom vetru.
Košava jeste sa Dunava
Košava je istočni ili jugoistočni vetar koji duva sa Karpata, a u naše predele dolazi kroz “Gvozdenu kapiju Dunava”, odnosno Đerdapsku klisuru.
Duva dolinom Dunava, u većem delu Srbije i u Vojvodini, sve do Subotice. Javlja se oko Dimitrovgrada, Niša, Kruševca, Kraljeva, u Pomoravlju i Šumadiji, dok je oko Kolubare i u Mačvi nešto slabija. Najjača je u južnom Banatu.
Topla i hladna košava
Topla košava nastaje u situacijama kada se istočnije od nas nalazi anticiklon, dok je u Sredozemlju ciklon i donosi otopljenje i do desetak stepeni.
Hladna košava nastaje kada hladan vazduh krene sa severoistoka Evrope ka Balkanu. Tada košava donosi hladnije vreme za pet do deset stepeni.
Udari velike brzine
Srednja brzina košave je od 18 do 36 kilometara na čas, ali pri pojedinim udarima njena brzina može premašiti i 108 kilometara na čas.
U Vršcu je 25. marta 1957. godine zabeležena brzina od 135 kilometara na čas.
Pojedini udari košave su u januaru 1972. godine u Beogradu na Zelenom brdu dostizali 137 kilometra na čas. To je, do sada, najjači udar vetra u Beogradu.
Zablude o trajanju košave
Ne postoji određen period koliko će dana košava duvati. Stoga nisu tačna ni verovanja da košava uvek duva neparan broj dana.
Košava obično traje od dva do pet dana, ali je često trajala i znatno duže. Najduži period košave zabeležen je 1953. godine, kada je duvala neprestano od 11. oktobra do 10. novembra, odnosno 31 dan.
Kako nastaje košava
Hladan vazduh koji struji od Ukrajine i Moldavije prema zapadu na svome putu nailazi na karpatski planinski masiv i, pošto je hladan vazduh dosta težak, ne može se prebaciti preko planinskih lanaca.
Zato se probija kroz razne planinske prevoje i klance, a najvećim delom se spušta u dolinu Dunava i prodire kroz Đerdapsku klisuru.
Etimologija imena
Reč košava je tuđica, tačnije, turcizam. Postoji stara, zaboravljena reč – ustoka, koja se i dalje koristi u selima Moravičkog okruga.
Lingvista Petar Skok tvrdi da je u pitanju turska sintagma koš – brz i hava – vazduh.
Sintagma je skovana na našem prostoru, za lokalnu upotrebu, pa je, shodno tome, nema ni u turskom jeziku, ni u raspoloživim turskim rečnicima.
