Lokalitet Mali grad–Todića crkva, iako relativno male površine od dva hektara, predstavlja bogatu kulturnoistorijsku lokaciju, što su arheološka istraživanja Narodnog muzeja u Požarevcu definitivno i potvrdila.
Prema programu Narodnog muzeja u Požarevcu i elaboratu rukovodioca istraživanja Dragane Spasić Đurić, arheološka istraživanja na lokalitetu Mali grad–Todića crkva nastaviće se i tokom ovog leta. U toku su organizacione pripreme i obavljaju se završni poslovi na konzervaciji predmeta iz Braničeva, za koju su sredstva dobijena od Ministarstva kulture na konkursu u 2019. godini. Sredstva je obezbedio Grad Požarevac, a dozvolu za nastavak istraživanja dalo je Ministarstvo kulture i informisanja.
Istraživački projekat obuhvata arheološka iskopavanja tokom jula i avgusta, kao i niz drugih poslova na izradi prateće dokumentacije, 3D fotogrametrijskih modela, ortografiju, digitalnih elevacionih modela sondi i objekata, kao i uspostavljanje GIS baze podataka.
– Lokalitet Mali grad–Todića crkva, iako relativno male površine od dva hektara, predstavlja bremenitu kulturnoistorijsku lokaciju, što su arheološka istraživanja Narodnog muzeja u Požarevcu definitivno i potvrdila – kaže Dragana Spasić Đurić, arheolog. – Vertikala od šest milenijuma bivanja i trajanja različitih civilizacija, uz rudarsko-energetske potencijale, čija je eksploatacija započeta 1870. godine, događaji iz Velikog rata i stradanja pripadnika Braničevskog odreda, kao i zadužbina Dragutina Todića i njegove supruge Leposave, čine ovaj lokalitet posebnim.
– Dosadašnja arheološka istraživanja bila su usmerena na definisanje srednjovekovnog Braničeva, od osnivanja episkopije 1019. sve do dinastije Komnina od 1081. do 1185, kada Braničevo doživljava najveći političko-ekonomski uspon. Odvijala su se u zapadnom delu Malog grada, gde su otkriveni brojni objekti, vojno-rezidencijalni, metalurško-kovački, 24 peći i dr. Tokom 2020. planira se završetak radova u zapadnom i otvaranje novih kvadrata u istočnom delu lokaliteta. Cilj istraživanja je otkrivanje čvrste kamene strukture i stambenog horizonta iz poznog III i IV veka, za koje postoje određene indicije kao što su predmeti, novac i ostaci zidina. Osim toga, u itineraru Antonina navedeno je da se na osmoj milji od Marguma, a dve milje zapadno od Viminacijuma pominje postojanje jedne legije. To rastojanje odgovara lokalitetu Mali grad–Todića crkva. Zato ovogodišnja i buduća istraživanja, pored praistorijskih i srednjovekovnih horizonata, imaju za cilj proveru podataka iz itinerara: da li se na Malom gradu krajem III i tokom IV veka nalazio manji kastrum sa jednim delom legije Klaudija VII. Reč je o periodu kada je čitav prostor od Marguma do Pinkuma veoma militarizovan i drugačije fortifikaciono organizovan u odnosu na raniji period. Dioklecijan je izvršio vojne reforme i velike legijske formacije razbio na manje jedinice. Zato se ne isključuje mogućnost da je na Malom gradu bio smešten jedan deo legije Klaudija VII, a deo vojske je mogao ostati u starom logoru na Malom čairu, na desnoj obali Mlave – ističe Spasić Đurić.
Arheološka potvrda u tom smislu rešila bi brojne dileme u istoriji Viminacijuma i dvojnu podelu „varoši“, koju pominje više istraživača, a vertikala života na Malom gradu bila bi obogaćena za još jednu važnu, tzv. tetrarhijsku epohu.
Iščekivanje
Eksponati koji su do sada otkriveni pobudili su veliko interesovanje naučne javnosti. Svakako da bi nova otkrića, pored rasvetljavanja tog perioda, omogućila promociju nalazišta u stručnoj i u opštoj javnosti.
