Njih rado gledaju i mlađe generacije, uprkos opredeljenju za nove tehnologije a o jednom takvom nedavnom događaju autorka piše:
– Na projekciji mog omiljenog filma Drugaričenje, koju je organizovao Muzej u Smederevu, prisustvovalo je više od 200 učenika osnovnih škola iz Lugavčine i Kolara. Tako su mogli da se upoznaju sa jednim lepim običajem koji živi među njihovim vršnjacima u požarevačkom kraju, tačnije u selu Drmnu, gde je film snimljen.
Običaj drugaričenja ili kumačanja, kako se u pojedinim selima zove, je veoma šarmantan i živopisan obred u kome su deca glavni učesnici. Obavlja se u proleće, na Mali Uskrs ili Pobusani ponedeljak. Prvi ga je zabeležio i opisao Vuk Stefanović Karadžić, u svom Rječniku iz 1818. godine, pod nazivom „družičalo“. Nakon, skoro, 200 godina od ovog zapisa, obred se još uvek održava u selima požarevačkog i banatskog Podunavlja, kao i u stiškim i pomoravskim selima severno od Požarevca. Do šezdesetih godina obavljao se i u samom Požarevcu. U selima između donjeg toka Mlave i Morave ovaj obred se naziva “drugaričenje”, “druganje”, ređe “pobranje”, a učesnici obreda “druge” i “pobre”, dok se u selima Podunavlja, istočno od reke Mlave obred naziva “kumačanje”, a učesnici “kumače” i “pobre”.
Drugariče se deca istog pola i uzrasta. Obično sama deca biraju svog najboljeg druga ili drugaricu da se sa njima drugariče. Često imaju po dvojicu drugova ili dve drugarice. Kada su deca sasvim mala, skoro bebe, tada roditelji donose odluku ko će biti drug, odnosno drugarica njihovom detetu. Ovaj obred obavljaju svake godine, obično do puberteta. Sam obred se, u zavisnosti od sela, obavlja na različitim mestima, ali svako od njih ima duboku magijsko-religijsku simboliku i smisao. Ritual se obavlja na obali reke u selima pored Mlave i Dunava (Drmno, Dubravica, Kličevac), kraj potoka ili u centru sela, obično kraj bunara ili česme, a kao redukovan oblik kraj rodnog drveta u dvorištu (Kisiljevo).
Drugarinjenje se obavlja popodne. Deca dođu sa svojim roditeljima na obalu reke, potoka ili u centar sela. Negde vence naprave kod kuće, dok u selima kraj Mlave vence prave očevi na licu mesta od vrba koje rastu kraj reke. Sam ritual odvija se na sledeći način: neko od roditelja drži venac dok se deca tri puta ljube kroz njega. Nakon svakog poljupca okrenu se tri puta oko sebe. Zatim kroz venac razmene poklone, koji se sastoje, obavezno od šarenih jaja, a tu su još i raznovrsni slatkiši i igračke. Ranije se umesto slatkiša davao poseban kolač sa bojenim jajima zabodenim u testo. Venac se na kraju baci u vodu da otplovi ili okači o rodno drvo. Negde ga prvo bace u vis uz želju da deca porastu “do neba”. U manjem broju naselja, ovaj obred se odvija individualno u dvorištu porodica čija se deca drugariče… Vreme (proleće, uskršnji ciklus) ima posebnu vrednost, jer se tada živototvorna snaga obnovljene prirode prenosi na decu, preko vode, vrbe i jaja, kao primarnih simbola života.
Prijateljstvo za ceo život
Obred drugaričenja se očuvao u selima požarevačkog Podunavlja i Stiga, upravo, zbog svoje društvene funkcije koja je izraz želje za uspostavljanjem čvrstih socijalnih odnosa i održavanja zajedništva. Ovako sklopljeno prijateljstvo ostaje za čitav život. Ostvarivanjem društvene veze putem rituala uspostavlja se i neraskidiva veza sa prirodom od koje čovek, uprkos savremenom tehničkom i tehnološkom razvoju, zavisi.
