Na prostoru izmedju Morave, Timoka i Dunava živi već više od 2000 godina jedan narod, najstariji narod na ovim prostorima – Vlasi. Na geografskom prostoru Srbije, Vlasi žive u 19 opština i nekada čistih 154 etničkih vlaških naselja, te je pretpostavka da se broj etničkih Vlaha kreće od 250.000 – 300.000, mada se na zadnjem popisu izjasnilo 35.330 Vlaha i 42.340 gradjana Srbije čiji je maternji jezik vlaški.
Vlasi su autohtoni narod koji je nastao na teritoriji cele Srbije, delu Bugarske, Makedonije, Albanije i Grčke. Nastao je romanizacijom starosedeoca na ovim prostorima – Tračana, Tribala, Kelta i antičkih Makedonaca. Proces romanizacije otpočeo je u I veku pre Nove ere, osvajanjem ovih prostora od strane prokonzula Makedonije Gaj Skribonije Kurija a trajaće otprilike do kraja VI veka Nove ere. Kao ključni momenat koji upućuje na formiranje vlaškog jezika, kao derivata latinskog, odnosno na formulaciju vlaškog kao “narodni latinski jezik” (lingua latina vulgata) uzima se dokument koji potiče iz 587. godine. Reč je o replici “Torna, torna fratre“ koja je promenila tok bitke između vizantijske vojske protiv Avara, o kojoj govori vizantijski hroničar Teofan. Romanizacija se odvijala kroz postepeno usvajanje latinskog jezika – jezika starih Rimljana, prihvatanjem činjenice da su gradjani Rima (212. godine Car Karakula je doneo Uredbu kojom su svi gradjani Rima postali slobodni) kao i sklapanjem bračnih zajednica rimskih legionara sa starosedeocima.
Nakon podele Rimskog carstva na Istočno i Zapadno u IV veku, Vlasi postaju gradjani Istočnog rimskog carstva -.Vizantije. Od VII veka zvanični jezik Vizantije postaje grčki, ali ga Vlasi nikada nisu prihvatili kao svoj, već su nastavili da govore svojom varijantom narodnog latinskog jezika. Car Konstantin VII Porfirogenit zato kaže da u Vizantiji žive Rhomajoni (koji govore grčki) i Romanjoni ili Rumilji – Ruminji koji govore latinskim jezikom. Vizantijsko carstvo koje se nazivalo i Romanija i Rumelija a njeni stanovnici govornici latinskog narodnog jezika Rumilji/Rumini, jasno ukazuje na danšanji naziv Vlaha na svom vlaškom – Rumînj. I kristalno je jasno da ovaj naziv ne potiče od naziva Rumunije i Rumuna, već iz vremena Vizantije, koja nikada u svojoj slavnoj istoriji nije prelazila granicu Dunava na severu – na teritoriju današnje Rumunije. Ona podseća na istorijsko poreklo koje označava potomke Rimljanina!
Najstarije ime Vlaha potiče iz I veka pre nove ere, kada je Gaj Julije Cezar u svom delu „O galskim ratovima“ opisao keltsko pleme Volke (Volhe) koji su prostore do Dunava naselili još u IV veku pre Nove ere. Naziv Vlah potiče i od latinske reči– vall (danas na vlaškom „valje“), jer su Vlasi naseljavali predele oko „valluma“ priodnog odbrambenog zida, najčešće dolina velikih reka. Vall – Valah. Vremenom, naročito za vreme Turaka, kada je naziv Vlah dobio pogrdan značaj, Vlasi se odriču svog vekovnog imena VLAH i s ponosom ističu svoje ime RUMÎN – ne bi li ukazali svim licemernima na svoje rimsko poreklo. Danas Vlasi treba da vrate svoje prvobitno ponosito ime VLAH, ime od praiskona, ime ponosito i plemenito!
„Vlah nije pogrdan naziv!
Vlah je veoma plemenito ime!“
akademik, prof. Dr Njagu Džuvara
U IV veku, kada je hrišćanstvo postalo zvanična religija, Vlasi postaju hrišćani (Srbi su ove prostore naselili u VII veku, a hrišćanstvo će primiti 500 godina nakon Vlaha – u IX veku) a vezanost za mnogobožačke bogove iz doba paganstava, ogleda se u tome da su Vlasi svakog boga oživljavali kroz slavljenje slava – bogove su zamenili hrišćanski sveci i Vlasi su prvi koji su počeli da slave SLAVU, koju će kasnije i Srbi prihvatiti. Tu zaslugu potvrdjuju i najveći srpski istoričari 19. veka! (Citat – “Najveća je zasluga njihova (Vlaha, prim. D.A.) što su Srbima veru preneli” )
U Srbiji je prvi Vlahe u Hilandarskoj povelji 1198. godine, spomenuo Stefan Nemanja (Sveti Simeon) – spomenuo je 170 Vlaha koji su pomogli i prihvatili obavezu izdržavanja manastira Hilandar. 1219. godine, njegov sin Stefan Prvovenčani isklesao je imena 218 Vlaha na severnom zidu manastira Žiča (kod Kraljeva), koji su pomogli i primili obavezu izdržavanja manastira. U to vreme, severno od Dunava, na teritoriji Rumunije nisu postojali neki romanski narodi, preci Rumuna, već će se oni pojaviti tek 200 godina kasnije, nakon propasti Bugarsko-Vlaškog carstva, kada je ogromna populacija Vlaha migrirala preko Dunava i tek 1330. godine osnovala kneževinu Vlašku. To su bili Vlasi sa ovih prostora! Rumunija se danas kiti i poziva na našu istoriju – istoriju Vlaha Srbije, jer svoju istoriju nemaju, istoriju koja predstavlja vakuum od 1000 godina praznine (tačnije od kraja III veka, kada se Aurelijan pod najezdom varvara, sa svojim legijama povukao sa teritorije Dakije – današnje Rumunije, pa sve do XIII veka).
Nastaviće se…
